Menu


Нохчийн мотт хьехаран некъаш

Скачать шаблоны для cms Joomla 3 бесплатно.
Зелёные шаблоны джумла.

Кху тайпа урок дIайахьаро дешархошна таро ло дешаран коьчал тайп-тайпанчу хааршца тIейуза а, шайн хаарш кIаргдан а, шаьш бинчу белхан жамI дан а. ХIокху урокан коьрта Iалашо йу Iамийна тема, шайн хаарех пайда а оьцуш, карлайаккхар, тIечIагIйар.
Тема: «Билгалдош»
Iалашо: - билгалдашах долу хаарш карладахар, тIечIагIдар;
- хийцалучу паранашкахь болх баран хаарш карадерзор;
- вовшашка болу ларам кхиор.
Дешархойн дешар-довзаран гIуллакх вовшахтохаран кеп: хийцалучу паранашкахь болх
ГIирс: карточкаш
Урок дIаяхьар
1.Вовшахтохаран мур.
Хьехархо: Тахана вайн билгалдашах Iамийнарг тIечIагIдеш болх бийр бу. Вай дIахьур йу хIара урок хийцалучу паранашца. Цундела вайн Iалашо оцу къамелан декъах лаьцнарг, цуьнан бакъонаш карлайаьхна ца Iаш, кхин дIа а вовшашца паранашкахь хийцалуш болх бан Iамар йу. Дагайохкуьйтур вай оцу балхана вайна оьшу коьрта бакъонаш:
Уьн тIехь язйина: - Къамел меллаша де!
- Вовшашца гIиллакхе хила!
- ДIа-схьа меллаша ховша!
Урокан девиз: «Хьо Iеминий – кхиверг Iамаве, кхиверг Iамош – хьо-хьуо а Iема»
2.Карточкашца болх.
(Балхана кечдина 20 карточка ду – классехь болчу дешархошка хьаьжжина, хIора а карточки тIехь шишша тIедиллар ду: теорин а, практикин а (Йуххедиллар №1).
Белхан алгоритм
1.ХIора дешархочунна дIало карточка, леррина доьшу тIедиллар, тIаккха кхочушдо.
Цул тIаьхьа хьехархочо карточка-догIа ло дешархочунна, цо ша бина болх толлу, ша нийса йиний а хьожуш. Нагахь санна гIалат даьккхинехь, гIалаташ тIехь болх бо.
2.Цул тIаьхьа, паранашкахь хевшина Iаш болчара карточкаш хуьйцу, вовше карточкаш тIехь болх бо (оцу хеначохь карточка-догIа парти йистехь бертал Iуьллуш ду). Цул тIаьхьа вовше бина болх толлу, оьшучу хенахь карточка-догIан тIе а хьожуш. ГIалаташ делахь, нисдо. Нагахь санна гIалаташ дацахь, мах хадабо хьалхарчу тIедилларан, критерех пайда а оьцуш, шолгIачу тIедилларна буха йазйо: «Теллина Вашаевас», вовшашна баркалла олу, керла пара лоху.
3.Керлачу парехь дIаболабо болх. (Урок дIайолалуш дешархочунна делла карточка, урок чекхйаллалц цуьнгахь дуьсу).
Нагахь санна дешархочунна болх бан цкъачунна мукъа пара ца караяхь, цо «Мукъа минот?» болх бо.
Мукъа минот?
(уьн тIехь)
ТIедиллар: Нийса схьаязде чолхе билгалдешнаш.
Дог цIена, гIо накъосталла, син гаттаме, цхьайтта шеран, кIарула Iаьржа, йуьрт бахаман, де ненан, Дай мехкан, бIе шеран, ша тайпа, унах цIена, жим жима, дог дика, можа цIен.
3.Урокан жамI.
Дешархоша шайн белхаш талла схьало.
Бакъонаш йийцаран,
мах хадоран критереш
«5» - дешархочунна бакъо хаьа, нийсса, хьалха-тIаьхьалла гал а ца йоккхуш схьайуьйцу, гIалат ца волуш я соцунгIа а ца еш.
«4» - дешархочунна бакъо хаьа, делахь схьайийцаран хьалха-тIаьххьалла галйаьккхина, соцунгIаш а йина.
«3» - дешархочунна бакъо кхоччуш ца хаьа, схьайийцаран хьалха-тIаьххьалла галйаьккхина,
1-2 фактически гIалат даьккхина.
«2» - дешархочунна бакъо ца хаьа, схьайийцарехь шиннал сов фактически гIалат даьккхина.
«Мукъа минот?» тIедилларан мах хадоран критереш:
3 б. - дешархочо цхьа а гIалат ца даьккхина тIедилларехь.
2 б. - дешархочо 1-2 гIалат даьккхина тIедилларехь.
1б. - дешархочо 3-нал сов гIалат даьккхина тIедилларехь.

Говдаханова Iаламат, нохчийн меттан институтан белхахо

Йуххедиллар №1

Карточка №1

Билгалдош стенах олу? Дийца цуьнан грамматически а, морфологически а, синтаксически а билгалонех лаций.

 

  1. ХIокху кийсак тIера схьаязде билгалдешнаш цIердешнашца цхьаьна. ХIиттаде хаттарш.

 ЧIогIа хаза еара оцу дийнан Iуьйре. Май беттан байчу, мелачу мохо хьоьстура юьхь а, корта а. Нускалан духар дуьйхича санна лаьттара, дайн гIаш а дегош, гуш долу стоьмийн дитташ. Мел чуийзарх цIенчу хIаваах ца Iебара кийра.
Теллина  ____________  мах хадор ____________ 

Карточка-догIа №1

ХIуманан билгало а гойтуш, муха? муьлха? хьенан? стенан? мацалера? мичара? бохучу хаттаршна жоп луш долчу къамелан декъах билгалдош олу.

Билгалдешан цIердашца уьйр хуьлу.

Билгалдешнаш терахьашца а, дожаршца хийцало. Билгалдош предложенехь къастам хуьлий лела.

 (стенан?) дийнан Iуьйре, (муьлхачу?) мелачу мохо, (хьенан?) нускалан духар, (муха?) дайн гIаш, (стенан?) стоьмийн дитташ, (муьлхачу?) цIеначу хIаваах.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Карточка№2

  1. Муьлхачу билгалдешнех олу мухаллин билгалдешнаш?
  2. Схьаязде мухаллин билгалдешнаш, шайн билгалонашца дIасадекъа уьш.

       Шера аре, сийна хьаьжкIаш, цIен зезаг, дашо церг, жима кIант, шийла латта, дадин пес.

 Теллина  ____________  мах хадор ____________ 

Карточка-догIа №2

  1. ХIуманан мухалла а гойтуш, муха? муьлха? бохучу хаттаршна жоп луш долчух мухаллин билгалдош олу.

 1. Бос: сийна хьаьжкIаш, цIен зезаг, мухалла: шера аре, шийла латта барам: жима кIант.

 

Картчока №3

  1. Юкъаметтигаллин билгалдешнаш стенах олу?
  2. Схьаязде юкъаметтигаллин билгалдешнаш, тIадамийн метта оьшу элпаш а хIиттош.

 К..ушарлера буц, м…ста хьач, л…лара юрт, э...лара йоI, цI…н коч,  да…аран некъ, ле…а стигал, та…анлера де, юь…тара стаг, шийла … уьйре,  …хийра кхаба, …аннийн цIенош.

 Теллина  ____________  мах хадор ____________ 

Карточка-догIа №3

  1. ХIуманийн, цуьнан билгалонний юккъехь йолу юкъаметтиг гойтучух юкъаметтигаллин билгалдешнаш олу.

 Кхушарлера буц, лулара юрт, эвлара йоI, таханлера де, дахаран некъ, юьртара стаг, кхийра кхаба, ханнийн цIенош

Картчока№4

  1. Доладерзоран билгалдешнаш стенах олу?
  2. Лахахь ялийначу предложенеш юкъара доладерзоран билгалдешнаш схьалаха. 

БIаьстенан дуьххьарчех долу де хаза декхна дара. Колхозан беше хьажа араваьллера Хьасан. БIаьстенан хIуо, дегI дайдеш цIена дара. Мела малх нисса букъа тIе хьоьжура. Хьасанан евзара гIамарпхьагалан лараш, оьпарчийн оьрнаш, хиндехкан тоьла.

Теллина ____________ мах хадор ____________
 

Карточка-догIа №4

  1. Хьенан? стенан? бохучу хаттаршна жоп луш, хIума хьенан я стенан ю гойтучух доладерзоран билгалдешнаш олу.                      
  1. Колхозан беше, гIамарпхьагалан лараш, оьпарчийн оьрнаш, хиндехкан тоьла.

 

Картчока №5

  1. Маса легар ду билгалдешан? Дийца билгалдешнийн дожаршца хийцадаларх а,

 легарх а лаций.

 

 

 

  1. Легаде билгалдешнаш, чаккхенаш билгалъяха.

 Сиха говр, тишаниг, лекха лам, къораниг.

 

  

 

Теллина  ____________  мах хадор ____________

Карточка-догIа №5

  1. Билгалдешнийн ши легар ду, хьалхарчу легар чудогIу лаамаза мухаллин билгалдешнаш. Церан чаккхе лач дожаршкахь -чу хуьлу. ШолгIачу легар чудогIу лааме билгалдешнаш. Церан дожарийн чаккхенаш доьалгIачу легарна чудогIучу цIердешнийн санна хуьлу.

 ЦI. сиха говр,   къораниг
Д. сихачу говран,  къорачун
Л. сихачу говранна,   къорачунна
Др. сихачу говро,  къорачо
К. сихачу говраца,  къорачуьнца
Х. сихачу говрах,  къорачух
М. сихачу говре,  къорачуьнга
Дс. сихачу говрал,  къорачул
ЦI. лекхалам, тишаниг
Д.   лекхачу ломан, тишачун
Л.  лекхачу ломана, тишачунна
Др. лекхачу ломо,  тишачо
К.   лекхачу ломаца, тишачуьнца
Х.   лекхачу ломах,  тишачух
М.  лекхачу ломе,  тишачуьнга
Дс. лекхачу ломал,  тишачул
 

Карточка №6

  1. Мухаллин билгалдешнийн даржех, церан кхолладаларан некъах лаций дийца.
  2. Лахарчу билгалдешнийн дарж къастаде, цул тIаьхьа  цкъа хьалха дустаран даржехь, тIаккха тIехдаларан даржехь  дIаязде уьш.

  

Генара, лекха, хаза, мерза, сийна, шуьйра, къена, лоха, цIена, шийла.

 

 

  

Теллина  ____________  мах хадор ____________

Карточка-догIа №6

  1. Билгалдешнийн кхо дарж ду: юьхьанцара, дустаран, тIехдаларан.

ХIуманан мухалла кхечу хIуманан мухаллица ца юстучух юьхьанцара дарж олу. ХIуманан мухалла кхечу хIуманан мухаллица юстучух дустаран дарж олу. И дарж кхоллало

-о- бохучу суффиксан гIоьнца (хазо). ТIехдаларан дарж кхоллалуш билгалдашна хьалха хIуьтту сов, тIех, вуно, Iаламат, уггаре, инзаре, дукха боху дешнаш.

1.Генаруо,  лекхуо, хазуо, мерзуо, сийнуо, шуьйруо, къенуо, лохуо, цIенуо, шийлуо.

ТIех генара, инзаре лекха, вуно мерза, Iаламат хаза, тIех сийна, дукха шуьйра, тIех къена, уггаре лоха, Iаламат цIена, тIех шийла.

 

Карточка №7

  1. Лаамаза а, лааме а билгалдешнех лаций дийца.
  2. ХIара лахара лаамаза билгалдешнаш лаамечаьрга  дерзаде. Царех ши билгалдош легаде.

 

Бовха хьокхам, сиха говр, боккха некъ, шийла шовда, самукъане Iуьйре, готта урам, кIайн коч, тиша рагIу, къинхетаме куьг, ломара хьаша.

 

 

 

  

Теллина  ____________  мах хадор ____________

Карточка-догIа №7

  1. ЦIердашца уьйр а йолуш, цуьнца цхьаьна лелаш долчу билгалдашах лаамаза билгалдош олу. Лаамазчу билгалдашна тIе -иг я -ниг суффиксаш кхетарца кхоллалучу билгалдашах лааме билгалдош олу.

 1.Бовханиг, сиханиг, боккханиг, шийланиг, самукъанениг, готтаниг, кIайниг, тишаниг, къинхетамениг, ломараниг.

 ЦI. къинхетамениг, кIайниг
Д.   къинхетамечун, кIайчун
Л.  къинхетамечунна, кIайчунна
Др. къинхетамечо, кIайчо
К.   къинхетамечуьнца, кIайчуьнца
Х.   къинхетамечух, кIайчух
М.  къинхетамечуьнга, кIайчуьнга
Дс. къинхетамечул, кIайчул

 

Карточка №8

  1. Билгалдешан терахьашца хийцадалар муха хуьлу?
  2. ХIара лаамаза билгалдешнаш  лаамечаьрга дерзаде, дуккхаллин терахье хIиттош.

 

  Дуткъа аз, йоккха хIусам, жима

  кIорни, стомма дечиг, сиха стаг.

  

Теллина  ____________  мах хадор ____________

Карточка-догIа №8

Билгалдешнийн терахьашца хийцадалар лаамаза а, лааме а хиларе хьаьжжина ду.

Йоккхаллий, жималлий, барамий гойтуш долу лаамаза  мухаллин билгалдешнаш  терахьашца  хийцало. Лааме билгалдешнаш дерриге а терахьашца хийцалуш ду.

 1. Дуткъаниг - дуткъийнаш;
йоккханиг - яккхийнаш;
жиманиг - кегийнаш;
стомманиг - стаммийнаш;
сиханиг - сиханаш.

Карточка №9

  1. Билгалдешан классашца хийцадалар муха хуьлу?
  2. Билгалдешнашна буха сиз хьакха, классан гайтам билгалбаккха.

 

БIаьстенан дуьххьарчех долу де декхна дара.

Нанас боккхачу яй чохь, цIен бос а болуш, мерза чорпа йира. ТIаьххьара цхьана хи йисте кхечира воккха стаг.

    

Теллина  ____________  мах хадор ____________ 

Карточка-догIа №9

  1. Шайца классан гайтамаш болу мухаллин билгалдешнаш классашца хийцало, шайца долчу цIердешнашка хьаьжжина хуьлу церан хийцадалар (божарийн класс, зударийн класс, кхийолчу хIуманийн класс). Юкъаметтигаллин билгалдешнаш классашца хийцалуш дац. ХIуманан бос, чам гойтуш долу билгалдешнаша классашца ца хийцало.

  БIаьстенан дуьххьарчех долу де (кх. хI.кл.) декхна дара. Нанас боккхачу яй (кх. хI.кл.) чохь, цIен бос а болуш, мерза чорпа йира. ТIаьххьара цхьана хи йисте кхечира воккха стаг(б.кл.).

Карточка №I0

  1. Дийца тIеэцначу билгалдешнийн нийсаяздарх лаций.
  2. ДIаязде хIара тIеэцна билгалдешнаш, тIадамийн метта оьшу  чаккхенаш а яздеш.

 

Спортивн…  къийсадаларш, экономическ… дахар, электрическ… лампа, информацион…  хаам, промышлен… гIала, юбилейн…  даздарш, математическ… ишкол.

Теллина  ____________  мах хадор ____________

Карточка-догIа №I0

ТIеэцна лаамаза билгалдешнаш дожаршца хийцалуш дац, цаьрца уьйр йолу цIердешнаш хийцало. ТIеэцна лааме билгалдешнаш дожаршца хийцало. Шайн чаккхенгахь - ый(ий, - ая(яя), -ое(ее), -ие долу тIеэцна билгалдешнаш нохчийн маттахь чаккхенгахь -и- долуш яздо.

 Спортивни къийсадаларш, экономически дахар, электрически лампа, информационни хаам, промышленни гIала, юбилейни даздарш, математически ишкол.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Интересные сайты

Нохчийн Мотт

Полезные ссылки

Обратная связь

АМП ЧР

О Газете

Консоль отладки Joomla!

Сессия

Результаты профилирования

Использование памяти

Запросы к базе данных